منظر و توسعه پایدار

• انگیزه تأسیس انجمن علمی معماری منظر

تحولات عظیم صورت گرفته در این رشته، گسترش ابعاد کمی و کیفی آن در دنیا، دور ماندن جامعه آکادمیک و حرفهای در ایران از این تحولات مهمترین ضرورت ایجاد تشکلی برای ارتقاء و به روزآوری معماری منظر در ایران است. واژه Landscape قبلاً تحت عنوان منظره یا چشم انداز ترجمه شده بود که بر کمیت های قابل رؤیت یک پهنه از زمین و برداشتهای زیباشناختی دلالت می کرد. از نیمه دوم قرن بیستم برخی معماران منظر همچون «مک هارگ» بنیان های جدیدی در برنامه ریزی و تحلیل ظرفیتهای منظر مطرح کردند. نظریه تدوین و تحلیل لایه های اطلاعات محیطی و رویکرد “طراحی با طبیعت” موجب گسترش دانش و ابزارهای جدید در تحلیل شرایط زمین شد که در دهه های پایانی قرن بیستم به ابداع “سامانه داده های مکانی (GIS)” منجر گردید. از سوی دیگر دانش اکولوژی ابعاد جدیدی وارد عرصه منظر کرده و تفکر اکوسیستمی در منظرهای طبیعی و شهری مبنای تحلیل روابط درونی و بیرونی زیستگاه های طبیعی و انسان ساخت قرار گرفت. با ظهور نظریه “توسعه پایدار” در دهه 90 میلادی نیز جهت ها و افق های جدیدی در حرفه های طراحی محیط انسان ساخت و توسعه شهری صورت گرفت. پیامدهای چنین تحولاتی، دانش های برنامه ریزی، شهرسازی و معماری را به طور عمیق دچار تحول کرد. معماری منظر نیز از این قاعده جدا نبوده و تغییرات بزرگی در ابعاد و دامنه های آن ایجاد شده است. امروزه توجه به منظر نه تنها از جنبه های زیبایی شناسانه، بلکه به عنوان یک سیستم حاوی جریان منابع و انرژی، به عنوان بستری برای وقوع اتفاقات طبیعی، انسانی و بار ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی مطرح شده است. این تحولات در دهه های آخر قرن بیستم منجر به شکل گیری مفاهیم و ساختارهای جدید مانند منظر صنعتی، منظر فرهنگی، منظر طبیعی، منظر شهری، منظر روستایی، منظر فراصنعت، منظر پست مدرن، منظر اکولوژیک و دانش های میان رشته ای جدید نظیر برنامه ریزی منظر، طراحی محیط و منظر و اکولوژی منظر یا اکولوژی سیمای سرزمین شده است. در این زمینه ها نیاز به کار بسیار وجود دارد تا بتوان دانش بومی در معماری منظر را بسط و گسترش داده و از طریق پژوهش و آموزش و تعیین معیارهای سنجش کمیت و کیفیت و ارزشهای مادی و معنوی منظر، به بهبود کیفیت زیست، ساختارهای طبیعی و مصنوع در مقیاس های مختلف کمک کرد.

• ارتباط معماری منظر با توسعه پایدار

توسعه پایدار به عنوان رویکرد کل نگر و تفکر سیستمی ظرف مدت کوتاهی در مقیاس بین المللی گسترش پیدا کرده است. در پایان سدة بیستم بیش از نیمی از هفت میلیارد جمعیت جهان در کانون هاي شهری متمرکز شده اند. نیاز به فضا و زمین برای سکونت، کار و اشتغال، فعالیتهای صنعتی و کشاورزی، اوقات فراغت، زندگی اجتماعی و تعامل های شهری، نظام ارتباطات و آمد و شد بین کاربریهای کار و سکونت، به همراه نظامهاي تولید و مصرف و انباشت پسماندهای جوامع انسانی سبب شده تا تأثیرات منفی بر اکوسیستم های کرة خاکی بیش از پیش گسترش پیدا کند. بخش اعظم این فرآیندها در بستر طبیعی سرزمین یا همان منظر طبیعی رخ می دهد و در نتیجه با توجه به اهمیت “منظر” به عنوان بستر تأمین منابع حیات، تنوع زیستی و تداوم بقای حیات موجودات، لازم است معماران منظر ضمن آشنایی و تجهیز به نگرش سیستمی و اکوسیستمی به منظر به عنوان “منبع” و بسط مفاهیم و کاربردهای علم اکولوژی در منظر، راه را برای کاربست اصول علم اکولوژی سیمای سرزمین در مقیاس برنامه ریزی و مقیاس طراحی باز کرده و از این طریق به حفظ و تعادل اکوسیستم ها و ساختارهای طبیعی در نواحی شهری و طبیعی و تحقق اهداف توسعه پایدار کمک کنند.

• چالشهای معماری منظر در ایران

چالشهای معماری منظر در ایران در ابعاد پژوهشی، آموزشی، برنامه ریزی، مدیریت و تصمیم سازی های حرفه ای و اقدامات اجرایی دیده می شود. پژوهشهای گسترده لازم است تا زمینه ایجاد درک مشترک از منظر و معماری منظر، برنامه ریزی منظر و طراحی منظر ایجاد شود. شناسایی ارتباط بین منظر بومی و منظر فرامنطقه ای و جهانی و نقش و جایگاه حرفه ها و دیسیپلین های یاد شده در تحقق توسعه پایدار، همچنین آشنایی و آموزش مدیریت شهری و شهروندان با این رشته، تدوین ضوابط اجرایی برای توسعه در مناطق طبیعی درون و برون شهری بر اساس ظرفیت های منظر از دیگر ابعاد با اهمیت است که این دیسپلین با آن مواجه خواهد بود.